Zespół pałacowy w Rajczy to zabytkowa enklawa architektoniczna z XIX wieku, położona w malowniczym regionie powiatu żywieckiego. Ta wyjątkowa kompozycja architektoniczna obejmuje nie tylko sam pałac, ale także oficyny oraz budynek gospodarczy, które współtworzą charakterystyczny widok tego miejsca.
W otoczeniu znajduje się piękny park, który dodaje uroku całemu zespołowi i jest idealnym miejscem do spacerów zarówno dla mieszkańców, jak i turystów. Zespół pałacowy w Rajczy został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego, co świadczy o jego znaczeniu historycznym i kulturowym w regionie.
Historia
Rezydencja w Rajczy ma swoją genezę w roku 1809, kiedy to została wzniesiona przez Agnieszkę z Jordanów Siemońską. W późniejszym czasie, bo w 1833 roku lub w latach 40. XIX wieku, przekształcił ją Anastazy Siemoński w dwór. W roku 1854 pałac przeszedł w posiadanie Teodora Primavesiego, który zdecydował się go sprzedać w 1894 roku księciu Eugeniuszowi Lubomirskiemu. To właśnie dla swojego syna, Władysławowa Lubomirskiego, książe nabył ten piękny obiekt, a w latach 1895-1896 przeprowadzono jego przebudowę, nadając mu neorenesansowy styl, który przetrwał do dzisiaj.
Na początku XX wieku, 4 maja 1914 roku, pałac nabył książę Karol Stefan Habsburg, który już w 1916 roku przemienił go w sanatorium oraz szpital wojskowy dla ludzi rannych w wojnie. W roku 1917 książe obdarzył pałac Polski Czerwony Krzyż, przeznaczając go na szpital specjalizujący się w leczeniu chorób płuc. W 1940 roku na terenie kompleksu zorganizowano punkt zborny dla osób objętych Akcją Saybusch.
W okresie II wojny światowej pałac pełnił rolę szpitala dla żołnierzy Wehrmachtu. Po wojnie, w 1945 roku, obiekt został przejęty przez wojska radzieckie, które zdewastowały jego wnętrza, aczkolwiek obiekt wciąż funkcjonował jako szpital okręgowy. W 1954 roku uruchomiono w pałacu Państwowe Sanatorium Przeciwgruźlicze. Mimo remontu w 1966 roku, było to kolejny raz, gdy pałac został zniszczony. W latach 1966–1967 do obiektu dobudowano nowe skrzydło, które zawierało kaplicę oraz świetlicę.
W roku 1991 sanatorium przekształcono w Państwowy Zakład Opiekuńczo Leczniczy. Rozpoczęty w 1999 roku kapitalny remont, przeprowadzony według projektu Edwarda Poskiera, nadał nowy blask temu miejscu, a od tego momentu pałac stał się siedzibą Samodzielnego Publicznego Zakładu Opiekuńczo Leczniczego dla pacjentów przewlekle chorych.
Cały kompleks, na który składają się nie tylko sama rezydencja, ale i park krajobrazowy, leży u podnóża wzgórza Compel. Park ten zachwyca bogatym drzewostanem, w którym przeważają gatunki takie jak świerki, buki, jesiony oraz klony. Posiada również sześć pomników przyrody, wśród których znajdują się dwa okazałe sosny wejmutki oraz inne drzewa, jak esimerkiksi lipa drobnolistna czy dąb szypułkowy, które są przedstawicielami zdrowego oraz różnorodnego ekosystemu.
Na koniec warto wspomnieć, że poza pałacem, do rejestru zabytków nieruchomych wpisały się także oficyny oraz budynek gospodarczy z 2. połowy XIX wieku, jak również park z 1. połowy XIX wieku, który zyskał numer A-578/88 w dniu 2 maja 1988 roku.
Przypisy
- Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r.
- Woźniak 2016 ↓.
- Figiel i inni 2012 ↓.
- Wieczorek 2007 ↓.
- Poskier 2001 ↓.
- Ryłko ↓.
- Jan Zalitacz: Rajcza i okolice. Krosno: Roksana, 1999 r., s. 14. ISBN 83-87282-95-2.
- Przed budynkiem jeden z pawi, hodowanych na terenie zespołu pałacowego (2019).
- a b c d e NID ↓.
Pozostałe obiekty w kategorii "Inne obiekty":
Rajcza Centrum | Biały Potok (Rajcza) | Rajcza (stacja kolejowa)Oceń: Zespół pałacowy w Rajczy