Kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza w Rajczy

---

Historia

Stary kościół

Na mocy przywileju wydanego 4 lipca 1669 roku przez króla Jan II Kazimierz Waza, rozpoczęła się budowa pierwotnego kościoła w Rajczy. W ramach tej samej decyzji monarcha przekazał również kopię obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, znaną później jako Matka Boża Kazimierzowska. Zyskała ona w późniejszych latach status obrazu cudownego, a jej kult cieszy się nieprzerwaną popularnością do dnia dzisiejszego.

Wzniesiony w 1674 roku drewniany kościół pod wezwaniem św. Wawrzyńca powstał zgodnie z życzeniem króla na ziemi przekazanej przez Jana Butora. Za realizację budowy odpowiedzialny był ks. Wojciech Symelliusz, który pełnił funkcję plebana milowskiego, wspierany przez jezuity ks. Kazimierza Gałeckiego, znanego kaznodzieję w regionie żywieckim. Budowniczymi pomocy finansowej udzielili Wawrzyniec Wodzicki, dzierżawca ziemi żywieckiej, oraz Kazimierz Rabczyński, podstarości żywiecki; patronami nowo powstałej świątyni zostali wybrani w celu upamiętnienia ich hojnych darowizn.

Kościół wybudował Kazimierz Rabczyński z sąsiedniej Żabnicy, podczas gdy wieżę dodano w 1693 roku dzięki pracy mistrza ciesielskiego Jana Bennerta. Świątynia została uroczyście poświęcona 8 maja 1674 roku przez ks. Wojciecha Symelliusa. Niestety, w 1884 roku pierwotny kościół musiał zostać zamknięty z powodu wciąż pogarszającego się stanu technicznego, który zagrażał jego stabilności.

Nowy kościół

Nowy kościół powstał na miejscu drewnianego, według projektu Karola Pietschki, w latach 1886 – 1889, pod przewodnictwem proboszcza ks. Andrzeja Kuliga oraz zaangażowanych parafian. Część materiałów z starego obiektu została wykorzystana do budowy kaplicy na cmentarzu. 15 października 1889 roku odbyła się ceremonia poświęcenia nowej świątyni. Kolejny proboszcz, ks. Michał Paleczny, zajął się wyposażeniem wnętrza, które wzbogaciło się o dwa ołtarze boczne oraz meble liturgiczne, w tym ławki.

W 1894 roku zrealizowano także budowę plebanii, której koszt wyniósł 10 500 złotych reńskich. W 1917 roku, w wyniku działań wojennych, dzwony kościoła zostały zarekwirowane przez wojsko. W latach 1921–1922 przeprowadzono prace malarskie wnętrza, a w 1925 roku zakupiono i poświęcono nowe dzwony.

Na początku grudnia 1989 roku zarówno kościół, jak i plebania z przełomu XIX i XX wieku, a także teren po dawnym kościele z XVII wieku oraz cmentarz przykościelny zostały ujęte w rejestrze zabytków województwa śląskiego. 2 lutego 1997 roku, dzięki dekretowi biskupa Tadeusza Rakoczego, nadano kościołowi status lokalnego sanktuarium. Obiekt w Rajczy jest jednym z czterech maryjnych sanktuariów na Żywiecczyźnie. W 2005 roku przeprowadzono restaurację wnętrza, a w 2016 roku obraz Matki Boskiej Kazimierzowskiej został poddany badaniom oraz konserwacji.

Architektura

Świątynia w Rajczy charakteryzuje się orientacją oraz trójnawowym, halowym układem, który obejmuje osiem przęseł i transept. Główna nawa łączy się z nawami bocznymi za pomocą arkadowych filarów, a wieloboczne prezbiterium jest otoczone zakrystią od strony północnej oraz składzikiem od strony południowej.

Na szczycie kruchty wznosi się wysoka wieża, która stanowi element fasady i jest wyposażona w zegar oraz trzy dzwony. Pod zegarem znajduje się okrągły witraż przedstawiający Najświętsze Serce Jezusa. Na dachu umieszczono sygnaturkę z dzwonem pochodzącym ze wcześniejszego kościoła, który nosi napis „Audite gentes vocem Domini 1677” oraz ornament roślinny. Obecnie istniejący kościół zbudowany z murowanej konstrukcji przedstawia styl eklektyczny, z wnętrzem nawiązującym do stylistyki romańskiej i gotyckiej.

Wystrój

Prezbiterium

W części prezbiterialnej znajduje się główny ołtarz, który wyróżnia się dwoma kondygnacjami i jest ozdobiony czterema kolumnami. Na ołtarzu umieszczono figury apostołów, a w górnej części można zobaczyć obraz przedstawiający Boga Ojca oraz Ducha Świętego, który jest otoczony figurami aniołów i zwieńczony królewską koroną.

Wzniesiony z pierwotnego kościoła obraz Matki Bożej, który do 1976 roku znajdował się w ołtarzu bocznym, jest czczony lokalnie jako Madonną z warkoczem. Obraz wzbogacono biskupimi koronami, które nałożono 1 lipca 2017 roku. Wizerunek otoczony jest ornamentem akantów, a na zasuwie zasłaniającej wizerunek umieszczono ilustrację św. Wawrzyńca. Cztery witraże w prezbiterium przedstawiają postacie: św. Michała, św. Kazimierza, św. Wawrzyniec oraz św. Teresę od Dzieciątka Jezus.

Przy ścianie absydy znajduje się grób ks. Andrzeja Kuliga, budowniczego kościoła, który przeszedł na tamten świat w 1889 roku.

Ołtarze boczne

W północnym ramieniu transeptu umieszczono ołtarz dedykowany Matce Bożej Różańcowej, którego centrum zajmuje obraz Madonny otoczonej świętymi, takimi jak Dominik i Katarzyna ze Sieny. Wizerunek otaczają rzeźby innych świętych, w tym Stanisława i Wojciecha, a nad nim znajduje się przedstawienie koronacji Matki Bożej przez Trójcę Świętą, otoczone figurkami świętych Augustyna i Ambrożego.

W ołtarzu południowym transeptu zachwyca obraz św. Kazimierza, otoczony figurami świętych, w tym Jana Chrzciciela i Szymona Stocka. Górna część tego ołtarza znana jest z płaskorzeźby przedstawiającej Matkę Boską, przekazującą szkaplerz świętemu Szymonowi, otoczoną przez postacie biskupów. W transepcie znajdują się także witraże z emblematicznymi przedstawieniami świętych Stanisława i Andrzeja Boboli.

Empora

Na poziomie empory umieszczono drewniane figury świętych, w tym Józefa, Jana Nepomucena, Barbary i Anny, które zostały polichromowane. W centralnym punkcie chóru znajdują się organy, zbudowane przez lwowską firmę Jana Grocholskiego w 1897 roku. Instrument ten charakteryzuje się mechaniczną trakturą i neogotyckim prospektem, co zdecydowanie podkreśla strefę stylistyczną świątyni. Organy są wyposażone w dwa manuały oraz pedał, a łącznie oferują 23 głosy.

Pozostałe elementy

Przy wejściu do składziku dostrzegamy nadnaturalnej wielkości figury Chrystusa na krzyżu, Matki Boskiej oraz św. Józefa z Arymatei, jak również świętych Jana Ewangelisty i Nikodema. Te rzeźby pierwotnie znajdowały się w bocznym ołtarzu. W prawej nawie zainstalowano barokową chrzcielnicę z odkrywaną pokrywą, na której dostrzegamy wyobrażenie chrztu Chrystusa.

Na ścianie kruchty umieszczono tablicę, która upamiętnia fundatorów budynku kościoła parafialnego w Rajczy. W otoczeniu kościoła można znaleźć także kapliczkę Matki Boskiej Fatimskiej, zrealizowaną z inicjatywy proboszcza ks. Zbigniewa Guszkiewicza oraz trasę drogi krzyżowej prowadzącą na pobliski szczyt Compel. Dodatkowo, w sąsiedztwie świątyni znajduje się pomnik księży-męczenników Michała Rapacza i Jerzego Popiełuszki.

---

Oceń: Kościół św. Wawrzyńca i św. Kazimierza Królewicza w Rajczy

---